අප විවිධ ප්‍රදේශවල ජීවත් වෙනවා.එකම රටක වුවත් විවධ භාෂා භාවිතා කරනවා.සිංහල හෝ වේවා දෙමළ හෝ වේවා මේ එකම භාෂාවේ වුවත් විවිධ වෙනස්කම් තිබෙනවා.අපේ රටේ බහුතරයක් කතා කරන්නේ සිංහල භාෂාවයි.නමුත් ඇතැම් විට එක් එක් ප්‍රදේශවල අය භාෂාව භාවිතා කරනවිට සිංහල භාෂාවේම වුණත් වෙනස්කම් තිබෙනවා.මේ වෙනස්කම් තමයි භාෂාවේ ප්‍රාදේශීය ව්‍යවහාර කියන්නේ.මෙහිදී දැකිය හැකි ලක්ෂණයක් තමයි ඔබ යම් දෙයකට පාවිච්චි කරන වචනය වෙනත් ප්‍රදේශයකින් පැමිණියෙකු වෙනත් වචනයක් යොදමින් කතා කිරීම.
රුහුණු ජනවහර
රුහුණු යන පදය පැරණි රුහුණු රට සදහා භාවිතා වී ඇතත්,දකුණු පළාතේ ජනවහර සලකා බලන විට රූණ යන්නෙන් අදහස් කරන්නේ හේන් ගොවිතැන ප්‍රධාන නිෂ්පාදන මාර්ගය බවට පත්කර ගත් වනාත්තර ආශ්‍රිත ප්‍රදේශ බව පෙනෙනවා.දකුණ් වැසියාට මොනරාගල වැනි ඌව පළාතට අයත් ප්‍රදේශද රූනක් විය හැකියි.දකුණේ ජනතාවට ආවේනික වූ ජනවහරක් තිබෙනවා.මේ ව්‍යවහාරය ගිරුවා පත්තුවේ,මාගම් පත්තුවේ හා මාතර වැල්ලබඩ හා කන්දබඩ පත්තුවල,ගිරුවායට තදාසන්න ප්‍රදේශවල අදත් නොනැසී තිබෙනවා.ගාල්ලේ ඇත්තෝ මීට මදක් වෙනස් වූ වහරක්,ගාල්ල දිස්ත්‍රික්කයේ හිනිදුම් පත්තුවේ ව්‍යවහාරයේ තවත් වෙනස්කමක් දැකිය හැකියි.රත්ගම හා බලපිටිය ප්‍රදේශවල වහරේ අමුතු බවක් දිස්වෙනවා.ඒ අමුතු බව දිස්වෙන්නේ වචනවල නොව උච්චාරන රටාවෙයි.
01).මවගේ නැගණිය - බාලම්මා,පුංචි අම්මා 02).මුත්තා - මුත්තණ්ඩි 03).ඔබ - ඔහේ 04).ඔයයි මමයි - ඔයැයිතුයි මමයි 05).නුඹ,නුඹලා - බොලා 06).ඉලන්දාරියා - ගැටයා 07).කට්ටඩියා - ඇදුරා 08).තොවිල්කාරයා - යකැදුරා 09).පුළුවන්කම ඇත්තා - ඇහැක්කාරයා 10).අමුත්තා - මෝසුවා
11).දේවාල කපුවා - ගීගන මහත්තයා,පත්තිනි මහත්වරු 12).දිවුල් - ජූල් 13).ජම්බෝල - මහනාරං,බම්බාලෝසි 14).අනෝදා - අනෝනා,අනෝල,මැන්ඩොරන් 15).බිලිං - බිංබිරි
16).නොඉදුනු පුහුලන් - කැහිගැට 17).කෙසෙල් කැන් - වතු කොනක් 18).හොද්ද - ආනම
19).මොනවටද - මක්කටෙයි 20).පරම්පරාව - සනුවරේ 21).විවාහය - හිරය 22).වැස්ස - මාරියාව
23).කුඩා කූඹියා -හින්නා 24).වල් අලියා - බොටකදා,උසනා,ගජරා 25).වලහා - ගමයා,සෝම,
දෙයියන්ගේ බල්ලා 26).කුළු හරකා / වල් මී හරකා - පැගිරා,මදයා 27).කොටියා - පොට්ටනියා,
මහරෑන්කාරයා 28).ගෝනා - කරකොලයා 29).මුවා - සුබරයා 30).වදුරා - ගස් ගෝනා
ඌව ජනවහර
ඌව ජනවහර විශේෂ ලක්ෂණ පෙන්වන වහරක් වන්නේ,එය දිගාමඩුලු ව්‍යවහාරයේත් පානම ව්ය ව්‍යවහාරයේත් ලක්ෂණ එයට මිශ්‍ර වී ඇති භාෂාවක් නිසයි.ඉහළ ඌව ලෙස හැදින්විය හැකි බදුල්ල,බණ්ඩාරවෙල,ඌව පරණගම,වැලිමඩ,පස්සර,හාලිඇළ හා වියලුව ප්‍රදේශවල පවතින බස් වහරට වඩා යම් යම් වෙනස්කම්,පහළ ඌවට අයිති ප්‍රදේශ වන වෙල්ලස්ස හා ඌව බින්තැන්නේ දැකිය හැකියි.පහළ ඌවේ බස් වහර වඩා සමීප වන්නේ ඉහළ ඌවේ ජන වහරට වඩා දිගාමඩුලු ජනවහරටයි.
01).උදේ පාන්දර - හීල් පාන්දර 02).පාන්දර - පාන්දොඩ 03).හිමිදිරිය -පානු පැය
04).තද හිරු රැස් - ඇට බගව්ව 05).ඉර බැසීම - ඉරගල වැටුණා 06).කිරි බැබළෙන හද - ගිණිබන්ඩාර හද 07).නියගය - සාක්කූලය 08).වැහිවලා - බීරන් 09).මහවැස්ස - කුලන්තරය 10).හරකා - දුයියා
11).පොල්කිච්චා - මිච්චා 12).කුකුළා - පාන්දර නැකැත්තා 13).ඉබ්බා - දිය කුකුළා 14).බල්ලා - කැටා,කූඩුවා,ඇදුරු කුක්කා 15).දුව - කෙලිගහ,කෙලී 16).පුතා - කොල්ලා,කුඩුම්බරයා 17).අහිංසකයා - ගැස්තරයා 18).කෑදරයා - කාමරස්සයා,කෑහුලා,කෑකයා 19).බත පැසීම /ඉදීම - බත සැතපෙනවා
20).වෑංජන - මාළු 21).මාළු - අමුකරවල 22).සිල්ලර බඩු - පලසිලව් 23).තුනපහේ - පන්නේ
24).පිට්ටු - පීරුම් 25).තලප - වන්නිකැට 26).විහිලු කරනවා - කොක්කට්ටන් කරනවා,කෝලිත්තම්,
තොච්චිකේලි කරනවා 27).කරදරය - පොයියංගම,කම්බිරිස්සාව 28).ඉක්මන් - කස්තරේ
29).කොතෙක් කීවත් ඉන් ඵලක් නොවීම - කියලා පරාදයි 30).යමකට අදිමදි කිරීම - පහිමුලෑම
31).බිරිය - අපේ උන්දා 32).සැමියා - අපේ ඇත්තෝ / සකියා
දිගාමඩුලු ජනවහර
වැව්ගම් පත්තුව හා බින්තැන්න පත්තුවේ ජනවහරයි.1948 ඇරඹු ගල්ඔය ව්‍යාපාරය නිසා,වැව්ගම් පත්තුවේ ගොවිජනපද ඇතිවුණා.මේවාට සංක්‍රමනය වූ ජනපදිකයන් නිසා ඒ ප්‍රදේශවල තිබුණු බස් වහර තුරන්ව ගොස් අලුත් බස් වහරක් ව්‍යාප්ත වුණා.නමුත් වැව්ගම් පත්තුවේ බස්වහර බිම්තැන්න පත්තුවෙත් ඌවට අයත් නිල්ගල කෝරළයේත් වැඩිහිටියන් අතර දකින්නට පුළුවන්.වැව්ගම් පත්තුවේ බස්වහර අනෙක්වාට වඩා වෙනස් ප්‍රශ්නාර්ථයේදී “ද ? ”නොයෙදීම.ක්‍රියා පද ව්‍යවහාර කරනවිට වවත්,කත්,සිටිත්,බලත්,කියත් යනාදී වශයෙන් බහුවචන ස්වරූපය ගැනීම.බොහෝ වචන පැරණි භාෂාවේ භාවිතා කල වචන වීම.
01).පියා - අප්පා 02).මව - මේ / මොවී 03).මවගේ මව - කිරි අම්මා 04).සැමියා - බොටා 05).නෑනා - එතනා 06).නැන්දම්මා - අම්මණ්ඩි 07).බල්ලා - කැටා 08).බළලා - කුංචා 09).සැලළිහිණියා - තඹරැණීයා 10).සමනළයා - මල්බැත්තා 11).මයිනා - ගොන්කවඩියා 12).කූඩැල්ලා - පූඩැල්ලා 13).බත් - දෙපිටඋල් 14).හොද්ද - කායම 15).කිරිඅල - කොකිස් 16).කරවල - කුඩුමස්සන් 17).පැපොල් -අඹ 18).බෝතලය - කීසාව 19).කළය - අතල 20).වෙඩි තැබීම - ගිණී බිදීම 21).තුවක්කුව - කළුමිනික්කම 22).ඔක්කාරය - ඔරවනවා 23).ලෙඩක් හැදීම - විසාදිය 24).කම්මැලි අය - සෝමාරියෝ 25).තරුණයා - ගොබිලා
පානම වහර
01).එළිය වැටෙන්නට පෙර මද ආලෝකය - හරස් එළිය 02).උදෑසන - සැහැරිය 03).හිරු - ඵලයියා 04).හද - කිලයියා 05).ගංවතුර - උගන්දිරම 06).අකීකරු මෝඩයා - විසපතලයා 07).මෝඩ ගැමියා - හිංගලයා 08).දරු දැරියන් - පැටු කුංජක් 09). කපටියා - පුඩුක්කුවා 10).ස්වභාවිකව ඇතිවන ගොවිතැන් පාළුව - අකනස්වීම 11). සාගතය - පංජම 12). සුනුසාල් - ඌසල් ඇට 13).හාමත් වෙනවා - තිරහන් දානවා 14).පලහිලව්ව - සංගදෝරුව 15).අසීමිත ලෙස දුක්වීම - පත්ති පදිරිවීම 16).නැන්දා - මාවී 17).මස්සිනා - හූරා,බොටා 18).මහළු පිරිමි - බූඩා 19).ඉගුරු - ඉරිගු 20).මාළු -කුරැය්යන් 21).වෑංජන - මාලිපිං 22).දිවුල් - මරද 23).දිවියා - දිම්බා 24).වලසා - අංකොළ මිටියා 25).ඔරොත්තු දෙනවා - තාංගු දෙනවා
උඩරට ජනවහර
මධ්‍යම පළාතේ බස්වහර උඩරට ජනවහර ලෙස හැදින්වේ.මධ්‍යම පළාතට අයිතිවන්නේ මහනුවර,
නුවරඑළිය,මාතලේ,යන දිස්ත්‍රික්කයි.හොදින් පරීක්ෂාකර බැලූවිට උඩරට ජනවහරේ ප්‍රභේදත් තිබෙනවා.මහනුවර බස්වහර,මාතලේ බස්වහර,හගුරන්කෙත බස්වහර,කොත්මලේ බස්වහර.
01).නොසැලකීම - අද්දුවන්කම 02).සංග්‍රහ කිරීම - පොහොනි කිරීම 03).ඔච්චම - කෝලිත්තම 04).ආඩම්බරවීම - ඉලන්දරවීම 05).ලැජ්ජාව - කෝන්කම 06).නින්දා - නිහිනින්දා 07).අතරමංවෙලා - කොලෑවෙලා 08).පිපාසය - කටකිරියාව 09).ගසා දමනවා - ගහිල්ලනවා 10).කෝලම් කරනවා - විලයාට්ටු කරනවා 11).උදෑසන -උදැහැනැක්ක 12).වැහි අදුර - මංඩාරම,මන්දාරම 13).අනෝරා වැස්ස - උඩදවුලා කරනවා 14).මිරිස් ගල - දාගල 15).අත්ගල - මිටුවන්ගල 16).මැටි කෝප්පය - මඩක්කුව 17).ලොකු අම්මා - මහම්මා 18).කපුවා - කේලම්කාරයා 19).ගමේ ප්‍රධානියා - ගම්මැහේ 20).හිතුවක්කාරයා - හිත්දළයා,ගුත්තා 21)මස්සිනා - වහජ්ජා 22).බිරිය - මායියා,ඇඹෙණිය,අඹුව 23).හිරු රැස් - රාස්සිගේ අව්ව,යක්ෂණීගේ අව්ව 24).ගසා දමනවා - ගහිල්ලනවා 25).වරද්ද ගන්නවා - වකුරු කරනවා.
